Agresja u osób starszych? Nie jesteś bezradna!

W obliczu agresji ze strony drugiej osoby, wydaje nam się, że jesteśmy całkowicie bezradni i nie możemy zbyt wiele zrobić, aby pomóc jej oraz sobie. Tak naprawdę, jeżeli z kimś przebywamy na co dzień, znamy go już całkiem dobrze, obserwujemy uważnie, jesteśmy w stanie zrobić dużo, ponieważ znamy zarówno przyczynę problemu, jak też reakcję agresywnej osoby na nasze działania. Agresja u osób starszych jest powszechnie występującym zjawiskiem, chociaż często zaskakuje opiekunów, którzy nie wiedzą, jak powinni się w takiej sytuacji zachować.

Dlaczego senior jest agresywny?

Bardzo dużo zależy od jego stanu zdrowia, dbałości o swój organizm, ale też doświadczeń z przeszłości. Bardzo często agresja pojawia się w wyniku niedoboru serotoniny, co wynika z demencji. Zatem jeżeli Twój podopieczny zmaga się z tą chorobą i zaobserwowałeś u niego agresywne zachowanie, prawdopodobnie wynikają one z jego stanu zdrowia. Agresja występuje też u osób starszych, które na co dzień muszą znosić długotrwały ból, niezwykle uciążliwy, uniemożliwiający im prawidłowe funkcjonowanie. Nie mogą sobą poradzić z zaistniałą sytuacją. Bardzo często senior nie akceptuje utraty swojej samodzielności i niezależności. Do pewnego etapu w swoim życiu radził sobie sam, nie potrzebował pomocy drugiej osoby. Teraz jest ona mu potrzebna, a niekiedy nawet wskazana. Agresywne zachowania są następstwem braku akceptacji jego niesamodzielności.

Trzeba też przy analizie czynników wywołujących agresję uwzględnić lęki, jakie towarzyszą osobom starszym. Jest to przede wszystkim lęk przed upływającym czasem, starzeniem się i pogorszeniem stanu zdrowia. Być może jeszcze teraz nie jest on uzależniony w pełni od Ciebie, ale w jego wizji przyszłości jest on jako osoba potrzebująca pomocy drugiej osoby. Agresja jest jego reakcją na strach i lęk.

Czy to rzeczywiście agresja?

Nie każde agresywne zachowanie wskazuje na przewlekłą agresję, która będzie pojawiać się u osoby starszej regularnie, niekiedy bez żadnego bezpośrednio występującego bodźca. Czasami każdy z nas reaguje nerwowo na niektóre sytuacje, jednak nie można akceptować zachowania, które zagraża zdrowiu, a nawet życiu drugiego człowieka. Agresja się rozwija, a nieleczona postępuje. Taka osoba staje się w pewnym momencie niebezpieczną dla otoczenia. Dlatego nie należy bagatelizować niepokojących sygnałów i możliwie jak najszybciej reagować. Agresywny senior może używać siły fizycznej wobec swojego opiekuna, a więc kopać go i bić, niekiedy też rzucać w niego przedmiotami. Czasami jednak nie stosuje siły fizycznej, a pojawia się u niego  bunt np. przy jedzeniu, kiedy odmawia spożywania posiłków. Nie wykonuje poleceń opiekuna, utrudnia mu pomoc np. przy wykonywaniu zabiegów higienicznych. Często występują również werbalne zachowania agresywne, a zatem wyzwiska, groźby i złośliwe uwagi. U osób starszych obserwuje się ponadto postawy bierno-agresywne, które pozornie nie stwarzają zagrożenia zarówno dla osób trzecich, jak też ich samych. Są to zaciśnięte pięści oraz mocny wzrok, skierowany na rozmówce. Mogą być one jednak początkiem agresji werbalnej i niewerbalnej, dlatego nie powinno się ich lekceważyć.

W jaki sposób postępować z agresywnym seniorem?

Musisz być stanowczy i zdecydowany, zwracać się do seniora w sposób jasny, a komunikaty powinny być dla niego jednoznaczne i zrozumiałe. Używaj prostych zwrotów i terminów, niech będą to krótkie zdania, które pozwolą mu skoncentrować się właściwym ich przekazie. Unikaj rozmów, które mogłyby wywołać spór. Zapewne wiesz już, co denerwuje Twojego podopiecznego i jakich tematów nie chce on poruszać. Niezwykle ważna jest asertywność, w kontakcie z agresywną osobą trzeba akcentować swój brak akceptacji niedozwolonego zachowania. W przeciwnym razie sytuacje będą się powtarzać. Bądź więc stanowczy w rozmowie, ale też wyprostuj sylwetkę. Twój rozmówca zwraca dużą uwagę na Twoją postawę i mowę ciała. Nie możesz też odwracać się od podopiecznego, on potrzebuje Twojego wsparcia, ale jest mu również potrzebna specjalistyczna pomoc. Na pewno dobrym krokiem w kierunku zmiany agresywnego zachowania będzie wizyta u psychologa, który pomoże zlokalizować źródło problemu i na tej podstawie zaleci odpowiednią metodę leczenia. Czasami wystarczą regularne spotkania z psychologiem, innym razem konieczne jest też leczenie farmakologiczne.