Cukrzyca – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?

Cukrzyca rozwija się na skutek niedoboru lub nieprawidłowego działania insuliny, czyli hormonu wydzielanego przez trzustkę podczas jedzenia. Pierwsze objawy choroby mogą być trudne do wychwycenia, dlatego często jest ona diagnozowana w bardzo zaawansowanym stadium. Sposób leczenia cukrzycy jest uzależniony od tej typu. Wyróżniamy 2 podstawowe typy cukrzycy.

Cukrzyca typu 1, czyli insulinozależna

Występuje, gdy trzustka nie jest w stanie produkować insuliny. Wówczas chory musi przyjmować insulinę zewnętrznie, w formie zastrzyków. W przebiegu choroby układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki, co prowadzi do podwyższonego stężenia glukozy we krwi.

Dokładne przyczyny rozwoju cukrzycy typu 1 nie są znane. Podejrzewa się, że może mieć podłoże genetyczne lub może być spowodowana nadmierną ekspozycją na wirusy i inne czynniki zewnętrzne. Cukrzyca typu 1 sporadycznie występuje u osób starszych, jednak najczęściej dotyka dzieci i młodych ludzi.

Cukrzyca typu 2, czyli insulinoniezależna

W tym wypadku dochodzi do zaburzenia wydzielania i działania insuliny. Cukrzyca typu 2 najczęściej rozwija się na skutek zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę, czyli insulinooporności. Do występowania tej choroby przyczynia się niezdrowy styl życia, mała aktywność ruchowa i nadwaga lub otyłość.

Cukrzyca typu 2 nie zawsze wymaga leczenia insuliną, niekiedy wystarczy zmiana nawyków żywieniowych i leczenie farmakologiczne. Ta choroba również może mieć podłoże genetyczne, a ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem.

Cukrzyca to choroba przewlekła, na którą senior będzie się leczył do końca swojego życia. Chory musi cały czas bardzo uważać na to, co je i pije oraz powinien stale kontrolować poziom cukru we krwi.

Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski cukier mogą doprowadzić do bardzo poważnych problemów zdrowotnych, a nawet do bezpośredniego zagrożenia życia.

Dlatego opiekunka powinna wiedzieć, jak prawidłowo opiekować się podopiecznym z cukrzycą oraz jak należy zareagować w sytuacji kryzysowej.

Główne objawy cukrzycy typu 2

Znajomość podstawowych objawów cukrzycy typu 2 może Ci bardzo pomóc w opiece nad seniorem. Dzięki tej wiedzy będziesz mogła lepiej zrozumieć zachowanie podopiecznego. To pozwoli Ci dostosować plan dnia do potrzeb seniora i sprawi, że łatwiej Wam będzie znaleźć wspólny język.

Główne objawy cukrzycy typu 2 to:

• nadmierna senność i zmęczenie w ciągu dnia,
• nadmierne pragnienie i uczucie suchości w ustach pomimo przyjmowania odpowiedniej ilości płynów,
• częste oddawanie moczu w ciągu dnia i w nocy,
• szybkie męczenie się, niechęć do podejmowania aktywności ruchowej,
• osłabienie odporności, częste infekcje,
• problemy skórne,
• trudno gojące się rany,
• wzmożony lub niepohamowany apetyt,
• częste zmiany nastroju: od apatii po irytację i złości,
• zaburzenia widzenia,
• drętwienie, mrowienie kończyn lub osłabienie czucia.

Jak sprawdza się poziom cukru we krwi?

Gdy objawy ulegają nasileniu, należy od razu zmierzyć poziom cukru we krwi. Obecnie chorzy sami mierzą sobie cukier przy użyciu specjalnych glukometrów. W tym celu wystarczy nakłuć palec i umieścić kroplę krwi na pasku testowym. Po chwili urządzenie wyświetla wynik. 

Nowością na rynku są sensory, czyli czujniki do mierzenia poziomu cukru we krwi, które umieszcza się w skórze na tylnej części ramienia. Sensor jest połączony z aplikacją w telefonie. Ta metoda pozwala bardzo szybko wychwycić niebezpieczne wahania cukru we krwi. Wówczas aplikacja wysyła automatyczne powiadomienia, dzięki czemu osoba chora może natychmiast podjąć niezbędne działania.

Opiekunki osób starszych, które nie mają odpowiedniego wykształcenia lub przeszkolenia medycznego, nie są uprawnione do wykonywania procedur medycznych. Oznacza to, że nie możesz pobierać krwi z palca oraz podawać podopiecznemu insuliny. Tym zadaniem zajmie się profesjonalna pielęgniarka, sam senior lub członek jego rodziny.

Co w takim razie możesz zrobić, gdy zauważysz nagłe pogorszenie stanu zdrowia u seniora? Przede wszystkim powinnaś zachęcić go do sprawdzenia poziomu cukru we krwi. Jeśli będzie za wysoki lub za niski, senior powinien przyjąć leki. Jeśli nie może tego zrobić lub nie ma poprawy, koniecznie skontaktuj się z rodziną lub lekarzem.

Poziom glukozy u diabetyków

Osoby starsze poza cukrzycą typu 2 mogą też cierpieć na wiele innych chorób, które powodują osłabienie zdolności poznawczych. Dlatego opiekunka powinna wiedzieć, jaki poziom glukozy we krwi jest bezpieczny, a kiedy niezbędna będzie interwencja lekarska.

U diabetyków poziom glukozy we krwi przez większość czasu powinien mieścić się w przedziale 70–180 mg/dl (3,9–10,0 mmol/l). Natomiast na czczo wartość ta nie powinna przekraczać 130 mg/dl.

Jeśli poziom cukru u seniora wynosi ponad 180 mg/dl i utrzymuje się przez dłuższy czas na wysokim poziomie pomimo zastosowania przepisanego leczenia, może okazać się, że chory nie reaguje na insulinę bądź inne leki tak jak powinien, a wówczas powinien niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Powikłania cukrzycy typu 2

Nieleczona lub źle leczona cukrzyca typu 2 może siać w organizmie ogromne spustoszenie. Ta choroba często prowadzi do bardzo poważnych powikłań. Powstałe w ten sposób uszkodzenia bywają nieodwracalne. Jako opiekunka osób starszych możesz spotkać się z taką sytuacją, dlatego warto wiedzieć, jakie powikłania najczęściej występują u diabetyków. Są to przede wszystkim:

• uszkodzenie układu nerwowego,
• uszkodzenia nerek, które prowadzi do ich niewydolności,
• zaburzenia widzenia, w tym również ślepota,
• trudno gojące się rany, poważne infekcje,
• stopa cukrzycowa, która może doprowadzić do amputacji stopy,
• choroba wieńcowa,
• udar mózgu.

Opieka nad osobą starszą z cukrzycą – podstawowe zasady

Diabetycy, którzy stosują się do zaleceń lekarskich, regularnie przyjmują leki i dbają o prawidłową dietę, mogą długo cieszyć się bardzo dobrym zdrowiem. Jeśli taka osoba nie ma żadnych chorób współwystępujących, to zachowa sprawność fizyczną i nie będzie wymagała intensywnej opieki przez całą dobę.

Jednak, aby tak się stało, diabetyk musi bardzo na siebie uważać. Im senior jest starszy, tym będzie miał większą trudność, aby ściśle realizować zalecenia lekarskie. Wówczas pomoc wykwalifikowanej opiekunki będzie nieoceniona. Osoba, która podejmie się opieki nad seniorem, powinna otrzymać szczegółowe wytyczne na temat godzin przyjmowania leków, diety i godzin podawania posiłków.

Jako opiekunka będziesz miała za zadanie pilnować seniora, aby nie pominął żadnej dawki leku. Jednocześnie to ważne, aby wiedzieć, które produkty spożywcze mają wysoki indeks glikemiczny i zamiast nich stosować bezpieczne odpowiedniki.

Dieta osoby z cukrzycą powinna zawierać:

• produkty bogate w błonnik, w tym przede wszystkim zboża pełnoziarniste,
• warzywa,
• owoce bezpieczne dla cukrzyka, czyli: maliny, jeżyny, jagody, truskawki, borówki, cytrusy, jabłka, gruszki, śliwki i wiśnie.
• chude mięso,
• jajka,
• ryby,
• orzechy
• nasiona.

Na co dzień diabetyk powinien stosować dietę o niskim indeksie glikemicznym. Natomiast produkty, których w szczególności należy się wystrzegać to: biały ryż, makaron i biały chleb.

Higiena i aktywność fizyczna – o czym warto pamiętać?

Organizm diabetyka jest bardzo osłabiony. To właśnie dlatego chorzy często się przeziębiają, a każda nawet drobna rana może bardzo długo się goić. Opiekunka seniora z cukrzycą powinna wyjątkowo zadbać o jego higienę. Chodzi o to, aby zwracać uwagę na wszelkie niepokojące rany lub objawy poważnych infekcji.

Niekiedy osoba starsza sama nie jest w stanie pewnych zmian zauważyć. Jeśli pomagasz podopiecznemu w trakcie kąpieli lub korzystania z toalety, łatwo możesz wychwycić niepokojące symptomy. Szybka reakcja może uchronić seniora przed poważnymi powikłaniami.

Kolejną ważną kwestią jest aktywność fizyczna. Jeśli tylko istnieje taka możliwość, należy motywować seniora do spacerów, ćwiczeń lub częstego przebywania na powietrzu.

Jest to szczególnie ważne w przypadku osób ze sporą nadwagą. Zrzucenie zbędnych kilogramów sprawi, że senior poczuje się lepiej i łatwiej mu będzie zapanować nad poziomem cukru we krwi. Pamiętaj, że aktywność fizyczna musi być dostosowana do stanu zdrowia i możliwości podopiecznego.

Wizyty i badania kontrolne

Diabetycy muszą regularnie badać się i odbywać wizyty kontrolne u różnych specjalistów. Wdrożenie skutecznego leczenia nie będzie możliwe, jeśli senior nie mierzy codziennie cukru, nie sprawdza regularnie ciśnienia krwi i nie kontroluje swojej wagi.

Opiekunka powinna przypominać podopiecznemu o niezbędnych pomiarach, badaniach i wizytach kontrolnych. W niektórych przypadkach od opiekunki oczekuje się również, że zawiezie podopiecznego do lekarza i będzie mu towarzyszyć w trakcie wizyty.

Jak radzić sobie z agresją wynikającą z postępującej cukrzycy?

Gwałtowne skoki cukru mogą wpływać na nastrój seniora. Gdy pojawia się wybuchowość, rozdrażnienie i wrogość będzie Ci trudno porozumieć się z podopiecznym i nakłonić go do współpracy. W takiej sytuacji warto zachować spokój. Twoja cierpliwość, empatia i pozytywne nastawienie powinny szybko udzielić się seniorowi. 

Warto pamiętać, że negatywne emocje często wynikają ze złego samopoczucia. Nie oznacza to jednak, że podopieczny ma prawo Cię obrażać lub atakować. Jeśli poczujesz się zagrożona, koniecznie skontaktuj się z koordynatorem lub rodziną seniora, aby jak najszybciej zażegnać sytuację kryzysową.

W Professional Care 24 uruchomiliśmy dla naszych opiekunek i opiekunów specjalną infolinię. Możesz na nią zadzwonić i porozmawiać z psychologiem lub doświadczoną opiekunką. Taka rozmowa to realne wsparcie, dzięki któremu szybko poradzisz sobie z każdym problemem.

Podstawowa wiedza na temat cukrzycy i możliwych powikłań pomoże Ci w sprawnym wywiązywaniu się ze swoich obowiązków. W efekcie będziesz wiedzieć, na co należy zwracać uwagę i zapewnisz swojemu podopiecznemu opiekę na najwyższym poziomie.