Choroba Parkinsona to poważne schorzenie, które prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych mózgu. Jak rozpoznać pierwsze jej objawy i wspierać chorego?
Choroba Parkinsona (ang. Parkinson's disease, PD) zalicza się do chorób neurodegeneracyjnych i jest diagnozowana przeważnie u osób powyżej 60. roku życia. Obecnie szacuje się, że schorzenie to dotyka ok. 3% osób w wieku 65 lat i do 5% osób, które ukończyły 85. rok życia. Choroba Parkinsona niemal dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn, ale u kobiet może mieć dużo gwałtowniejszy przebieg.
Schorzenie rozwija się w wyniku stopniowego obumierania komórek nerwowych w obszarze mózgu zwanym istotą czarną (substantia nigra). Ich degeneracja powoduje, że tracą zdolność do produkcji dopaminy, ważnego neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za kontrolę ruchu. Gdy poziom dopaminy spada, sygnały odpowiedzialne za koordynację i płynność ruchów nie są prawidłowo przekazywane, co sprawia, że układ nerwowy nie działa prawidłowo.
W efekcie pojawiają się charakterystyczne objawy choroby Parkinsona, które z czasem narastają wraz z postępującą neurodegeneracją, znacząco wpływając na codzienne funkcjonowanie chorego. Proces ten jest nieodwracalny, ale można spowolnić jego postęp i łagodzić objawy.
Przyczyny powstawania tej choroby nie są w pełni znane. Badania wskazują, że ok. 10-20% pacjentów jest nosicielami chorobotwórczych mutacji genetycznych. Znaczenie ma także nagromadzenie nieprawidłowych białek, takich jak np. alfa-synukleiny oraz czynniki środowiskowe, do których zaliczamy głównie:
Przebieg choroby Parkinsona jest kwestią bardzo indywidualną i zwykle znacznie różni się u poszczególnych pacjentów. Jednak istnieją pewne symptomy, które mogą pojawić się jeszcze przed wystąpieniem faktycznych objawów i zwiastować chorobę.
Wszystko zaczyna się od tzw. fazy prodromalnej. Jest to etap, w którym można zaobserwować objawy pozaruchowe, czyli takie, które nie mają związku z narządem ruchu. Są to:
W przypadku zaobserwowania powyższych objawów warto skonsultować się z neurologiem, który oceni ich charakter, zleci odpowiednie badania i będzie na bieżąco monitorował stan zdrowia pacjenta.
Przebieg choroby Parkinsona jest zależny od wielu czynników. Zwykle postępuje bardzo wolno, szczególnie w początkowej fazie i mija wiele lat, nim zostanie wykryta. Tymczasem w momencie diagnozy już nawet 50-60% neuronów odpowiedzialnych za produkcję dopaminy może być zniszczonych.
Stadia choroby Parkinsona zostały opisane przez Hoehn i Yahra, którzy opracowali skalę umożliwiającą ocenę stopnia zaawansowania choroby na podstawie objawów ruchowych i codziennej sprawności pacjenta. Skala ta wyróżnia pięć etapów. Jak dokładnie przebiega choroba Parkinsona?
W początkowym stadium choroby pacjent doświadcza łagodnych objawów ruchowych, które występują tylko po jednej stronie ciała. Może to być na przykład drżenie jednej ręku, zmiany w postawie, sposobie chodzenia i mimice twarzy. Na tym etapie objawy nie powodują znacznego dyskomfortu i nie przeszkadzają w realizowaniu codziennych czynności.
Z czasem objawy stają się bardziej intensywne, co sprawia, że coraz trudniej je ignorować zarówno pacjentowi, jak i jego najbliższemu otoczeniu. W drugim etapie rozwoju choroby Parkinsona drżenie, sztywność oraz inne ograniczenia ruchowe dotykają już obu stron ciała lub linii środkowej, np. szyi bądź tułowia. Pojawiają się widoczne problemy z chodzeniem i wady postawy. Pacjent wciąż jeszcze może samodzielnie funkcjonować, ale wykonanie poszczególnych czynności zajmuje mu sporo czasu i pochłania więcej energii.
Typowym objawem dla tej fazy jest utrata równowagi. Pacjent chwieje się podczas obracania lub wstawania, co prowadzi do częstych upadków i urazów. Inne objawy motoryczne nadal się nasilają, powodując istotne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Na tym etapie może pojawić się łagodna lub umiarkowana niepełnosprawność, ale pacjent wciąż jest zdolny do samodzielnego życia.
Dalsze postępowanie choroby powoduje problemy z chodzeniem. Pacjent może potrzebować laski, balkonika lub wsparcia drugiej osoby, aby swobodnie poruszać się po domu i ograniczyć ryzyko upadku. Objawy Parkinsona są już w pełni rozwinięte i w dużym stopniu utrudniają wykonywanie zwykłych czynności. Niezbędna jest pomoc przy kąpieli, ubieraniu się czy przygotowywaniu posiłków. Pacjent wymaga stałej opieki i nie może mieszkać sam.
Na tym etapie choroba jest już w tak zaawansowanym stadium, że uniemożliwia stanie lub chodzenie. Pacjent leży w łóżku lub porusza się na wózku inwalidzkim. Konieczna jest całodobowa opieka i wsparcie we wszystkich codziennych czynnościach.
W miarę rozwoju choroby Parkinsona pojawiają się typowe dla tego schorzenia objawy, które obejmują:
Degeneracja komórek nerwowych zakłóca funkcjonowanie całego układu nerwowego, w tym również obszarów odpowiedzialnych za emocje, pamięć, sen i układ autonomiczny. U pacjentów mogą pojawić się m.in.:
Wczesne wykrycie choroby Parkinsona i zastosowanie odpowiedniego leczenia może przyczynić się do spowolnienia jej rozwoju. Diagnozę stawia lekarz neurolog po przeprowadzeniu wywiadu, badania neurologicznego i badania obrazowego, np. rezonansu magnetycznego lub tomografii.
Podstawą terapii jest leczenie farmakologiczne lewodopą, która uzupełnia poziom dopaminy w mózgu, poprawia kontrolę ruchów oraz zmniejsza drżenie i sztywność mięśni. W razie potrzeby stosuje się także inne leki wspomagające, jak agoniści dopaminy czy inhibitory MAO-B, aby złagodzić objawy uboczne.
W spowolnieniu rozwoju choroby Parkinsona pomaga również odpowiednio dobrana rehabilitacja ruchowa. Pacjent wykonuje ćwiczenia poprawiające równowagę, koordynację, siłę mięśni oraz elastyczność stawów. Ważnym elementem terapii jest również trening chodu i prawidłowych technik wykonywania codziennych czynności. Celem rehabilitacji jest przede wszystkim utrzymanie dobrej sprawności fizycznej i wspieranie pacjenta w samodzielnym funkcjonowaniu.
Choroba Parkinsona sama w sobie zwykle nie jest bezpośrednią przyczyną śmierci. Jednak jej objawy zwiększają ryzyko wystąpienia powikłań, które mogą skrócić długość życia. Na przykład problemy z połykaniem mogą prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc. Parkinson sprzyja również upadkom, złamaniom i urazom oraz nasila inne schorzenia towarzyszące, takie jak choroby serca czy infekcje układu oddechowego.
Wczesne wykrycie choroby, wdrożenie leczenia i odpowiednia opieka, pozwalają znacząco zmniejszyć ryzyko pojawienia się poważnych powikłań i poprawić jakość życia pacjenta.
Artykuł został opracowany przez zespół Professional Care 24 w celach edukacyjnych. Treści mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastępują porady lekarskiej.
Na naszej stronie znajdziesz regularnie publikowane artykuły o zdrowiu seniora i praktyczne porady ekspertów, które wspierają opiekunki w codziennych wyzwaniach. Jeśli myślisz o wyjeździe do Niemiec lub szukasz nowego zlecenia, sprawdź nasze aktualne oferty pracy – być może czeka tam propozycja właśnie dla Ciebie.
Praca z osobami starszymi wymaga odpowiednich predyspozycji. Jeśli szukasz pracy w opiece, przeczytaj, jakie cechy powinien mieć opiekun i dlaczego są ważne.
Walidacja gerontologiczna to metoda komunikacji wykorzystywana głównie w pracy z osobami cierpiącymi na demencję. Jakie techniki walidacji gerontologicznej warto stosować?
W tym poradniku znajdziesz opisy sprawdzonych metod skutecznej komunikacji z podopiecznym i tworzenia dla niego bezpiecznej przestrzeni