Dowiedz się, jak zapobiegać, rozpoznawać wczesne objawy i wspierać leczenie odleżyn u podopiecznego!
Odleżyny to jeden z najpoważniejszych problemów, z którymi możesz się zmierzyć w swojej pracy. Właściwe rozpoznanie, skuteczna profilaktyka i odpowiednie leczenie to umiejętności, które wyróżniają profesjonalną opiekunkę. W tym eksperckim poradniku znajdziesz wszystko, co musisz wiedzieć o odleżynach. Omówimy to, jak powstają, sposoby na skuteczne zapobieganie oraz dostępne metody leczenia.
Odleżyny to martwica tkanek, czyli obumarcie skóry i tego, co pod nią. Powstają w wyniku długotrwałego ucisku na określone partie ciała. Gdy Twój podopieczny przez dłuższy czas pozostaje w tej samej pozycji, ucisk mechaniczny ogranicza przepływ krwi do tkanek. To niedotlenienie prowadzi do uszkodzenia, a w końcu do obumarcia komórek skóry i tkanek głębszych.
Główne przyczyny powstawania odleżyn to:
Nie wszystkie części ciała są jednakowo podatne na powstawanie odleżyn. Największe ryzyko występuje tam, gdzie kość znajduje się blisko powierzchni skóry, a warstwa ochronna (tkanka mięśniowa i tłuszczowa) jest niewielka.
U osób leżących na plecach odleżyny najczęściej powstają na:
U osób leżących na boku odleżyny najczęściej powstają na:
U osób siedzących (np. na wózku inwalidzkim) odleżyny najczęściej powstają na:
Wczesne rozpoznanie odleżyn daje największe szanse na skuteczne leczenie. Jako opiekunka w Niemczech pomagasz w codziennej toalecie, myciu, a często także w higienie intymnej, asystujesz podczas kąpieli czy prysznica. Te momenty są najlepszą okazją do przyjrzenia się, w jakim stanie jest skóra podopiecznego.
Dlatego tak ważne jest, abyś wiedziała, jak wyglądają odleżyny na różnych etapach i potrafiła regularnie, każdego dnia, kontrolować stan skóry seniora.
Aby właściwie ocenić odleżynę i wiedzieć, jak zareagować, musisz znać jej stopień. Najczęściej używa się międzynarodowej skali EPUAP/NPUAP. Znajomość tej skali pomoże Ci zrozumieć, co widzisz i skutecznie przekazać informację personelowi medycznemu.
Skuteczne zapobieganie odleżynom to absolutny fundament fachowej opieki senioralnej. Pamiętaj o złotej zasadzie: zawsze łatwiej jest zapobiec niż leczyć. Twoje codzienne starania i dobrze prowadzona profilaktyka przeciwodleżynowa mogą oszczędzić podopiecznemu ogromnego bólu i całkowicie wyeliminować ryzyko powstania tych bolesnych ran.
W przypadku osób leżących pozycję należy zmieniać co 2-3 godziny w ciągu dnia oraz co 4 godziny w nocy. U osób siedzących, na przykład na wózku, zalecana jest niewielki ruch co 15-30 minut (np. uniesienie), a co godzinę – pełna zmiana pozycji z odciążeniem pośladków.
Niezwykle istotna jest przy tym sama technika: należy unikać ciągnięcia podopiecznego po prześcieradle. Zamiast tego, seniora należy zawsze podnosić, wykorzystując do tego celu podkłady ślizgowe. Warto również stosować poduszki, aby zapewnić odpowiednie podparcie plecom oraz oddzielić od siebie kolana i kostki.
Podstawą wyposażenia są materace przeciwodleżynowe. Przy niskim ryzyku wystarczające mogą być materace piankowe, jednak dla osób o wysokim ryzyku najlepiej sprawdzają się materace pneumatyczne, czyli zmiennouciskowe.
Profilaktykę wspierają także inne akcesoria, takie jak poduszki ortopedyczne (kliny lub wałki), specjalne poduszki przeznaczone na wózek inwalidzki oraz ochraniacze na pięty i łokcie.
„Pamiętaj, że w Niemczech możesz poprosić rodzinę podopiecznego o zapewnienie niezbędnego sprzętu (np. specjalistycznego materaca Wechseldruckmatratze), jeśli widzisz wysokie ryzyko odleżyn. Jeśli potrzebujesz wsparcia w takiej rozmowie lub w zorganizowaniu sprzętu, nasz koordynator zlecenia służy pomocą”
– mówi ekspert ds. rekrutacji Professional Care 24.
Podczas pielęgnacji myj skórę podopiecznego letnią wodą, używając do tego łagodnego, neutralnego mydła (syndetu). Następnie bardzo dokładnie osuszaj ciało poprzez delikatne dotykanie – pamiętaj, aby nigdy nie pocierać skóry ręcznikiem.
Na suchą skórę nanoś zalecone przez specjalistę preparaty nawilżające, najlepiej emolienty. Jednocześnie unikaj czynników drażniących: nie stosuj gorącej wody, alkoholu ani innych preparatów wysuszających, takich jak talk.
Absolutnie nie wolno masować miejsc, które już są zaczerwienione. Taki masaż, zamiast pomóc, jedynie dodatkowo uszkadza tkanki. Równie ważna jest stała kontrola wilgoci, która polega na regularnej wymianie pieluchomajtek oraz szybkiej reakcji na zmoczenie pościeli. W razie potrzeby stosuje się kremy barierowe, na przykład te zawierające tlenek cynku.
Aby skóra mogła się sprawnie regenerować, musi otrzymywać niezbędne składniki budulcowe. Dieta podopiecznego powinna zatem obfitować w białko, którego źródłem są między innymi mięso, ryby, nabiał czy rośliny strączkowe.
W procesie gojenia nie można też pominąć znaczenia witaminy C, która aktywnie go wspiera, oraz cynku. Całości dopełnia dbałość o systematyczne nawadnianie, polegające na podawaniu minimum 1,5-2 litrów płynów dziennie, wliczając w to wodę, herbaty oraz zupy.
W profilaktyce przeciwodleżynowej rola opiekunki jest bardzo ważna. Staraj się codziennie dokładnie sprawdzać stan skóry podopiecznego, zwłaszcza w miejscach narażonych na ucisk. Niezbędne jest również skrupulatne dokumentowanie wszelkich zauważonych zmian. O pojawieniu się jakichkolwiek niepokojących objawów należy bezzwłocznie informować rodzinę oraz lekarza.
UWAGA: Pamiętaj, że leczenie zaawansowanych odleżyn zawsze wymaga konsultacji medycznej! Najważniejsze jest ścisłe trzymanie się zaleceń lekarskich i umiejętna pielęgnacja rany, a nie leczenie na własną rękę.
Niezależnie od stopnia zaawansowania rany, nadrzędne są trzy zasady:
Stopień I (zaczerwienienie). W tym przypadku skóra nie jest jeszcze przerwana, więc celem jest wyłącznie ochrona i zapobieganie pogorszeniu. Przede wszystkim natychmiast odciąż to miejsce, zmieniając pozycję podopiecznego.
W kuracji zazwyczaj stosuje się kremy barierowe (np. te z tlenkiem cynku) lub specjalne filmy ochronne w sprayu (tzw. druga skóra), które chronią skórę przed tarciem i wilgocią.
Stopień II (płytka rana lub pęcherz). Gdy pojawi się płytka rana lub pęcherz, celem jest stworzenie wilgotnego środowiska, które wspiera gojenie.
Oprócz całkowitego odciążenia rany (nigdy nie kładź na niej podopiecznego), musisz bezzwłocznie zgłosić ten fakt rodzinie i lekarzowi. Pamiętaj, że w Niemczech opiekunka nie może sama decydować o zastosowaniu specjalistycznych opatrunków.
Specjalista zaleci odpowiedni opatrunek. Twoim zadaniem będzie jego aplikacja (zgodnie z instrukcją) oraz uważna obserwacja rany i skóry wokół niej. Najczęściej stosowane są opatrunki hydrokoloidowe (cienkie „plastry”), hydrożelowe (jeśli rana jest sucha) lub pianki poliuretanowe.
Stopień III i IV (głębokie rany). To stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej! Tych ran absolutnie nie wolno leczyć na własną rękę; często konieczne jest wezwanie pogotowia. W oczekiwaniu na pomoc możesz jedynie zabezpieczyć ranę jałowym opatrunkiem, jeśli taki jest dostępny i rodzina wyraziła na to zgodę.
Takimi odleżynami zajmuje się już wyłącznie personel medyczny. Wymagają one odpowiedniego oczyszczenia, a często nawet leczenia chirurgicznego. Lekarz może zlecić zaawansowane leczenie, takie jak opatrunki alginianowe (na rany sączące), opatrunki ze srebrem (na zakażenia), opatrunki z węglem aktywnym (na nieprzyjemny zapach) lub terapię podciśnieniową (VAC).
Wokół pielęgnacji ran przez lata narosło wiele mitów. Niektóre metody, choć dawniej popularne i stosowane przez nasze babcie, są obecnie stanowczo odradzane przez specjalistów. Ich stosowanie może przynieść więcej szkody niż pożytku, prowadząc do powikłań i opóźniając proces gojenia.
Czego należy bezwzględnie unikać?
Profesjonalna profilaktyka i leczenie odleżyn to umiejętności, które wyróżniają świadomą i doświadczoną opiekunkę. Pamiętaj o kilku najważniejszych zasadach:
Dzięki odpowiedniej wiedzy i zaangażowaniu możesz znacząco poprawić jakość życia swojego podopiecznego.
Masz pytania o opiekę nad seniorem? Chcesz wyjechać do pracy z Professional Care 24? Skontaktuj się z nami – wspieramy nasze opiekunki na każdym etapie ich pracy w Niemczech.
Seniorzy mogą przejawiać negatywne zachowania, które utrudniają wykonywanie pracy opiekuna. Z tego artykułu dowiesz się, jak reagować w takich sytuacjach, zachowując empatię, cierpliwość i szacunek.
Praca z osobami starszymi wymaga odpowiednich predyspozycji. Jeśli szukasz pracy w opiece, przeczytaj, jakie cechy powinien mieć opiekun i dlaczego są ważne.
Walidacja gerontologiczna to metoda komunikacji wykorzystywana głównie w pracy z osobami cierpiącymi na demencję. Jakie techniki walidacji gerontologicznej warto stosować?