Procesy starzenia się i towarzyszące im choroby powodują, że seniorzy mogą przejawiać negatywne zachowania, które utrudniają wykonywanie pracy opiekuna. Zaliczamy do nich zarówno drobne złośliwości, jak i odmowę współpracy czy agresję słowną lub fizyczną. 

Z tego artykułu dowiesz się, jak reagować w takich sytuacjach, zachowując empatię, cierpliwość i szacunek.

Czym jest złośliwość starcza?

Złośliwość starcza to określenie odnoszące się do negatywnych, często uszczypliwych lub egoistycznych zachowań, które mogą pojawiać się u osób w podeszłym wieku. Może przejawiać się w postaci krytycznych uwag, sprawiania trudności, niechęci do współpracy, a nawet otwartej wrogości wobec otoczenia. 

Złośliwość i egoizm starszych ludzi, choć mogą wyglądać na celowe działanie, to jednak zwykle wynikają z czynników niezależnych od seniora, które powodują cierpienie, problemy z orientacją i ogólne poczucie zagubienia.

Skąd się bierze złośliwość starcza?

Przyczyną takiego zachowania mogą być procesy starzenia się, pogorszenie zdrowia, utrata samodzielności, zwłaszcza ruchowej, przewlekły ból czy poczucie osamotnienia. Ponadto niektóre choroby neurologiczne, w tym demencja czy alzheimer, również nasilają tego typu postawy. 

Pobudzenie seniora i jego złe samopoczucie może być także skutkiem ubocznym zażywania silnych leków, np. środków przeciwbólowych, uspokajających lub nasennych, które wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego. Zmiany w zachowaniu niekiedy wynikają również z zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, lęki czy zaburzenia nastroju, które często towarzyszą osobom starszym, zwłaszcza tym borykającym się z samotnością i izolacją społeczną.

Seniorzy, którzy stają się złośliwi lub egoistyczni, mogą nie mieć pełnej świadomości swojego zachowania lub nie potrafią nad nim zapanować. Rolą opiekuna jest otoczenie takiej osoby odpowiednią troską, a także wykazanie się dużą dozą empatii i cierpliwości. 

Dlaczego osoby starsze są czasami złośliwe?

Złośliwość i egoizm starszych osób bywa dużym zaskoczeniem dla opiekunów, którzy wcześniej nie mieli doświadczenia z tego rodzaju zachowaniem. W tej sytuacji łatwo jest przypisać podopiecznemu złe intencje, co z kolei może prowadzić do eskalacji konfliktu.

Aby tego uniknąć, spróbuj zrozumieć seniora i wczuć się w jego położenie. Człowiek ciągle niezadowolony, wiecznie na coś narzekający, zwykle zachowuje się w ten sposób z określonego powodu. W przypadku osób starszych najczęściej jest nim złe samopoczucie spowodowane różnymi czynnikami, a także samotność i izolacja od rodziny, która powoduje smutek i frustrację.

Gdy senior ma problemy z koncentracją lub poruszaniem się, a Ty właśnie namawiasz go do ćwiczeń umysłowych bądź spaceru, to naturalne, że może się zdenerwować. Pogarszający się stan zdrowia i wynikające z niego ograniczenia są bardzo trudne do zaakceptowania.

Nie oznacza to oczywiście, że masz rezygnować z aktywności, jednak warto wykazać się wyrozumiałością i nie wywierać zbytniej presji na podopiecznym, szczególnie jeśli jeszcze nie znacie się zbyt dobrze. Lepiej jest trzymać się zasad etyki w pracy opiekunki.

Dlaczego starsze osoby są niekiedy uparte?

Niektóre choroby powodują, że seniorzy zaczynają się zachowywać infantylnie, stają się uparci, złośliwi wobec opiekuna lub wykazują skłonność do wybuchów złości i irytacji.

Zaburzenia neurologiczne, takie jak demencja czy choroba Alzheimera, mogą prowadzić do utraty kontroli nad emocjami, co objawia się niecierpliwością, uporem czy nawet agresją. Z kolei depresja i przewlekły stres mogą sprawiać, że seniorzy stają się bardziej drażliwi, zamknięci w sobie lub nadmiernie wymagający wobec otoczenia.

Pamiętaj, że osoby starsze często czują się bezsilne wobec zmian zachodzących w ich ciele i umyśle. Utrata samodzielności, zależność od innych i świadomość zbliżającego się końca życia mogą wywoływać frustrację, którą nieświadomie wyładowują na bliskich lub opiekunach. 

Zamiast traktować zachowanie podopiecznego jako celową złośliwość, okaż cierpliwość i empatię, dostosowując sposób komunikacji do ich potrzeb i możliwości.

Złośliwości i egoizm starszych ludzi – jak się zachować?

Zrozumienie przyczyn złośliwego charakteru podopiecznego bardzo pomaga poradzić sobie z nieprzyjemnym zachowaniem. Jednak sama wiedza to nie wszystko. Gdy podopieczny zaczyna pluć jedzeniem, obraża Cię lub popycha, może być Ci trudno zachować spokój i opanowanie. 

W takim wypadku dobrze jest znać techniki, dzięki którym skutecznie przerwiesz negatywne zachowanie i poradzisz sobie w każdej sytuacji. Poniżej opisujemy kilka z nich.

Odwrócenie uwagi – przekieruj uwagę podopiecznego z bodźca, który wywołuje agresję, np. niesmaczne jedzenie, na coś, co sprawia mu przyjemność, np. muzyka, krzyżówki, oglądanie starych zdjęć czy ulubionego filmu.

Zaangażowanie podopiecznego w ważne i ciekawe zajęcia – osoby starsze chcą czuć się potrzebne. Dlatego dobrym pomysłem na rozładowanie napięcia będzie poproszenie seniora o pomoc w prostych czynnościach, takich jak segregowanie przedmiotów, obieranie warzyw czy drobne prace w ogrodzie. 

Spędzanie czasu z podopiecznym w sposób ciekawy i konstruktywny – zamiast oglądania telewizji, zorganizuj czas wolny. Zaproponuj seniorowi czytanie książek, gry planszowe, karty, krzyżówki lub łamigłówki. Taka rozrywka nie tylko zniweluje napięcie, ale także korzystnie wpłynie na zdolności umysłowe podopiecznego.

Ustalenie harmonogramu dnia dostosowanego do potrzeb seniora – osoby starsze denerwują się, gdy czują, że wszystko wymyka im się spod kontroli. Dlatego to ważne, aby ustalić z seniorem plan dnia i w miarę możliwości się go trzymać.

Zapewnienie komfortowych warunków do wypoczynku – gdy podopieczny zaczyna zachowywać się agresywnie, zadbaj o to, aby w otoczeniu nie było bodźców, które dodatkowo mogą potęgować jego zdenerwowanie. Wyłącz telewizor, nie podnoś głosu, unikaj gwałtownych ruchów i zadbaj o spokojną atmosferę. Upewnij się, że pomieszczenie jest dobrze przewietrzone, o odpowiedniej temperaturze i oświetleniu – zbyt jasne światło lub hałas mogą dodatkowo drażnić seniora. Jeśli to możliwe, spróbuj odizolować go od stresujących sytuacji i zapewnić mu chwilę wyciszenia.

Rozmowa z lekarzem lub rodziną – złośliwości starych ludzi, choć mogą wynikać ze stanu zdrowia, nie powinny być nigdy bagatelizowane. Jeśli zauważysz nagłą zmianę w zachowaniu podopiecznego, staje się on coraz bardziej agresywny i nie jesteś w stanie nad nim zapanować, koniecznie skontaktuj się ze swoim koordynatorem, porozmawiaj z rodziną seniora lub jego lekarzem, aby uzyskać wsparcie i fachową pomoc.

Jak reagować na złośliwe uwagi?

Codzienne przebywanie z upartym i złośliwym seniorem bywa męczące. Nawet jeśli na początku reagujesz na drobne uszczypliwości uśmiechem i dobrym słowem z czasem mogą być one trudne do zniesienia. Co zrobić z agresywnym seniorem? Sprawdź nasze wskazówki.

Cierpliwość i wyrozumiałość to podstawa

Cierpliwość i wyrozumiałość to kluczowe cechy w opiece nad seniorem, zwłaszcza gdy jego zachowanie staje się trudne. Spokojne podejście i dostosowanie komunikacji do potrzeb podopiecznego pomagają uniknąć niepotrzebnych konfliktów oraz budują atmosferę zaufania i bezpieczeństwa.

Spróbuj:

• dokładnie wysłuchać podopiecznego do końca, nie przerywać mu,
• mówić wolno, cichym spokojnym głosem,
• nie okazywać zirytowania,
• nie traktować seniora jak wroga,
• unikać konfrontacji, kwestionowania jego słów, zamiast tego postaraj się uspokoić podopiecznego i zaproponuj mu konstruktywne działania.

Pozytywne nastawienie

Nie traktuj złośliwych uwag personalnie. Staraj się zachować spokój i dystans, a zamiast odpowiadać irytacją, spróbuj rozładować napięcie żartem lub zmianą tematu. Pozytywne nastawienie, uśmiech, serdeczność i cierpliwość mogą pomóc złagodzić trudne sytuacje oraz poprawić relację z podopiecznym.

Zrozumienie zamiast zaprzeczania

Ważnym elementem radzenia sobie z agresją seniora jest zaakceptowanie jego negatywnych uczuć. Jeśli zaczniesz je kwestionować i będziesz próbować na siłę rozchmurzyć podopiecznego, może dojść do eskalacji agresywnego zachowania.

Zamiast tego, powiedz, że:

• „Rozumiem, że możesz czuć się zmęczony i sfrustrowany. Chcesz o tym porozmawiać?”
• „Widzę, że coś Cię denerwuje. Jestem tutaj, żeby Ci pomóc”
• „To musi być dla Ciebie trudne. Powiedz mi, jak mogę Cię wesprzeć”
• „Rozumiem, że ta sytuacja jest dla Ciebie nieprzyjemna. Postarajmy się razem znaleźć rozwiązanie”
• „Masz prawo się tak czuć. Jeśli chcesz, mogę Cię wysłuchać”

Takie podejście pokaże seniorowi, że jego emocje są ważne i szanowane, co może pomóc w złagodzeniu napięcia i uniknięciu eskalacji konfliktu.

Nie zapominaj o własnych potrzebach

Stawienie czoła agresywnemu zachowaniu wymaga spokoju, cierpliwości i dużej odporności psychicznej. Aby skutecznie radzić sobie z trudnymi sytuacjami, nie możesz zapominać o sobie. Regularny odpoczynek, czas na regenerację, stosowanie technik relaksacyjnych oraz wsparcie bliskich pomogą Ci zachować równowagę emocjonalną i uniknąć wypalenia.

Współpracujesz z nami? Skorzystaj z telefonu wsparcia

Odpowiednie przygotowanie merytoryczne i duża doza empatii to elementy, dzięki którym będziesz w stanie adekwatnie zareagować na złośliwość i agresję seniora. W uporaniu się z trudnymi emocjami pomogą Ci również eksperci z Professional Care 24.

Jeśli współpracujesz z nami, możesz skorzystać z Telefonu Wsparcia, aby uzyskać fachowe wskazówki i wsparcie psychologiczne w trudnych sytuacjach.