Brak ochoty na jedzenie – czy jest się czym martwić?

Wraz z wiekiem dochodzi do spowolnienia procesów metabolicznych i obniżenia zapotrzebowania na energię. Dlatego to całkowicie naturalne, że osoby starsze mogą mieć mniejszy apetyt. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy senior niemal całe dnie spędza w łóżku. Jednak pomimo zmniejszonego apetytu, podopieczny powinien regularnie przyjmować zbilansowane posiłki o stałych porach, aby dostarczać organizmowi niezbędnych składników odżywczych.

Długotrwały brak apetytu u seniora może skutkować znacznym spadkiem masy ciała oraz niedoborami żywieniowymi. Taka sytuacja często prowadzi do anoreksji wieku podeszłego, czyli zaburzenia odżywiania, które dotyka osoby starsze. Szacuje się, że może ona dotyczyć nawet 20-25% Europejczyków powyżej 65. roku życia.

Zaburzenia odżywiania mogą rozwijać się niepostrzeżenie. Spadek masy ciała często przypisuje się braku aktywności ruchowej lub walce z ciężką chorobą. Dlatego łatwo można przeoczyć moment, gdy sporadyczny brak ochoty na jedzenie zamienia się w poważny problem. Tymczasem według niektórych statystyk u 65% hospitalizowanych osób starszych widoczne są objawy niedożywienia.

Brak łaknienia – co to znaczy?

Zaburzenia łaknienia u seniora mogą rozwijać się stopniowo lub pojawić się nagle, np. w wyniku przebytej operacji. Brak apetytu u seniora po operacji biodra czy kręgosłupa bywa powiązany z charakterem zabiegu lub zastosowanym leczeniem farmakologicznym.

Niekiedy problem z łaknieniem może dotyczyć tylko wybranych potraw. U seniora może pojawić się brak apetytu na mięso, warzywa lub brak apetytu połączony ze smakiem na kwaśne potrawy. Zmiana preferencji żywieniowych może wynikać ze zmniejszonej wrażliwości na smaki lub problemów z układem trawiennym.

Tym, co powinno Cię zaniepokoić, są gwałtowne zmiany nawyków żywieniowych u seniora, a także pogorszenie nastroju, osłabienie i pojawienie się dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Gdy podejrzewasz, że senior je za mało, nie zwlekaj, tylko od razu poinformuj o tym fakcie rodzinę podopiecznego, lekarza rodzinnego lub swojego koordynatora.

Dlaczego senior nie chce jeść?

Każda osoba od czasu do czasu może nie mieć apetytu. Jednak jeśli senior coraz częściej odmawia jedzenia, warto zastanowić się, jaka jest tego przyczyna.

Brak apetytu u starszej osoby może być spowodowany:

• Czynnikami fizjologicznymi, do których zaliczamy: zmniejszoną produkcję śliny i suchość w jamie ustnej, zaparcia, braki w uzębieniu oraz zmniejszoną wrażliwość na smaki.
• Chorobami wieku starczego, takimi jak: nowotwory, demencja, niewydolność serca, nerek lub wątroby, przewlekłe schorzenia układu oddechowego cz choroby endokrynologiczne.
• Czynnikami psychologicznymi, takimi jak: stres, zaburzenia lękowe, depresja i obniżony nastrój.
• Czynnikami środowiskowymi i społecznymi, np. samotnością, brakiem towarzystwa w czasie jedzenia, trudnością z samodzielnym robieniem zakupów i przygotowywaniem posiłków, problemami finansowymi.

Chudnięcie i brak apetytu może być też skutkiem ubocznym przyjmowanych leków lub wynikać z pogorszenia sprawności ruchowej. Senior może mieć trudności z jedzeniem, o których z różnych przyczyn nie chce poinformować opiekunki. Woli zjeść mniej niż przyznać, że spożywanie posiłków sprawia mu trudność. Niechęć do spożywania żywności może być też przyczyną lub skutkiem niedoborów witamin z grupy B, cynku i żelaza.

Jak pobudzić apetyt seniora - sprawdzone sposoby

Brak apetytu u seniora może mieć wiele różnych przyczyn. Często wynika z niedostosowania diety do potrzeb osoby starszej. Czym pobudzić apetyt seniora?

Małe porcje i regularne posiłki

Posiłki dla osób starszych powinny być mniejsze, ale za to podawane regularnie. Większe porcje zniechęcają seniora do jedzenia i wywołują frustrację. Dodatkowo to ważne, aby urozmaicać dietę i nie serwować codziennie tego samego.

Jak znaleźć coś na apetyt dla seniora? W jadłospisie powinno pojawić się dużo świeżych, pełnowartościowych i smacznych produktów. Jednocześnie to ważne, aby unikać dosalania potraw, cukru, napojów słodzonych i słodyczy. Dla seniora może mieć znaczenie również sposób, w jaki posiłek jest podawany. Zadbaj o estetykę i postaraj się, aby jedzenie wyglądało smacznie i kolorowo.

Wsparcie emocjonalne

Wielu seniorów cierpi z powodu braku towarzystwa. Samotne spożywanie posiłków może być przygnębiające. Dlatego warto zaoferować seniorowi swoje towarzystwo, a także inicjować spotkania rodzinne, które poprawią samopoczucie seniora i zmotywują go do lepszego odżywiania. Osoba starsza może też korzystać z usług domu opieki dziennej, gdzie organizowane są ciekawe spotkania, wspólne posiłki i zajęcia dla seniorów.

Aktywność ruchowa

Podopieczni często miewają problemy z poruszaniem się, przez co ich aktywność ruchowa jest ograniczona. Brak ruchu prowadzi do spowolnienia metabolizmu, a w konsekwencji również do zmniejszenia apetytu. Dlatego opiekunka powinna motywować seniora do umiarkowanej aktywności fizycznej. W zależności od stanu zdrowia podopiecznego może to być spacer, gimnastyka lub proste ćwiczenia na wzmocnienie mięśni wykonywane w łóżku.

Kiedy potrzebna jest pomoc specjalisty?

Zaburzenia łaknienia czasami wymagają interwencji lekarskiej. Objawy, które powinny Cię zaniepokoić to między innymi:

• znaczna utrata masy ciała,
• osłabienie,
• apatia,
• brak energii,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• suchość skóry i wypadanie włosów
• niedokrwistość.

Pomoc specjalisty może być także konieczna, gdy u seniora pojawi się brak apetytu i nudności lub brak apetytu i nienaturalnie wzdęty brzuch. Takie symptomy mogą świadczyć o problemach żołądkowo-jelitowych, zaburzeniach metabolicznych, odwodnieniu lub innych równie niebezpiecznych dla życia i zdrowia zaburzeniach.

Niepokojący jest również brak apetytu u seniora, któremu towarzyszą bóle brzucha pojawiające się w nocy oraz brak apetytu u seniora i wzmaganie wymiotów. We wszystkich wymienionych wyżej przypadkach konieczna będzie pilna konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu i dietetykiem.

Jeżeli brak apetytu jest spowodowany czynnikami psychologicznymi, niezbędna może okazać się także konsultacja z psychologiem lub psychiatrą. Osoby starsze często doświadczają spadku nastroju związanego z bólem, niepewnymi rokowaniami lub nagłym pogorszeniem stanu zdrowia. Senior może także odczuwać silny lęk przed śmiercią. W takim wypadku profesjonalne wsparcie psychologiczne lub udział w terapii mogą bardzo pomóc w uporaniu się z trudnymi emocjami.

Domowe sposoby na apetyt dla seniora

Zastanawiasz się, co na brak apetytu u seniora zadziała najlepiej? Choć nie ma jednej metody, która gwarantowałaby szybkie efekty, to jednak istnieje kilka domowych sposobów na pobudzenie apetytu, które warto zastosować. Są to na przykład:

• dodawanie do posiłków produktów wysokoenergetycznych, takich jak sery, zmielone orzechy, awokado, oleje roślinne czy odżywki białkowe,
• podawanie wysokoenergetycznych, zdrowy przekąsek,
• serwowanie napojów na bazie mleka,
• przemycanie w posiłkach wartościowych produktów,
• miksowanie potraw lub zastosowanie diety płynnej,
• stosowanie aromatycznych przypraw.

Co jeszcze możesz zastosować na apetyt dla seniora? Podawanie niektórych produktów pobudzających apetyt należy najpierw skonsultować z rodziną podopiecznego oraz lekarzem. Zaliczamy do nich:

• płynne preparaty do żywienia medycznego,
• specjalne środki na zwiększenie apetytu, które zwykle mają formę syropów lub kropli,
• zioła na apetyt dla seniora w postaci naparów – szczególnie dobrze sprawdza się mięta, koper włoski, krwawnik, cykoria i kozieradka.

Co jeszcze możesz zrobić, żeby wesprzeć seniora i poprawić jego apetyt?

Jako opiekunka jesteś pierwszą osobą, która ma szansę w porę wychwycić niepokojące objawy i odpowiednio na nie zareagować. Twoją rolą jest przede wszystkim monitorowanie stanu zdrowia i apetytu podopiecznego. Jeśli senior je za mało, rodzina może poprosić Cię o codzienne obserwacje oraz prowadzenie dziennika żywieniowego. Twoim zadaniem będzie także informowanie rodziny i lekarzy o wszelkich istotnych zmianach w sposobie żywienia podopiecznego.

Opiekunka powinna też wspierać seniora w przygotowywaniu posiłków i zadbać o to, aby były spożywane regularnie. W takim wypadku bardzo istotne jest zbudowanie pozytywnej relacji z podopiecznym i wzbudzenie jego zaufania. Wówczas łatwiej Ci będzie motywować seniora do aktywności społecznej i fizycznej.

W sytuacjach kryzysowych możesz liczyć na wsparcie ze strony Professional Care 24. W ramach współpracy z naszą agencją będziesz mogła skorzystać z pomocy koordynatora na terenie Niemiec, Telefonu Wsparcia lub Indywidualnego Planu Opieki, czyli spotkania, które ma na celu opracowanie planu opieki nad konkretnym seniorem.

Pamiętaj, że w razie problemów z brakiem apetytu u seniora nie jesteś sama! Zawsze możesz skorzystać z pomocy naszych specjalistów. Przy odrobinie empatii i zaangażowania z pewnością doskonale poradzisz sobie z tym problemem.

Tekst opracowaliśmy na podstawie własnych doświadczeń oraz materiałów źródłowych:

• E. Wernio, J. A. Dardzińska, S. Małgorzewicz, Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne, Zakład Żywienia Klinicznego i Dietetyki, Katedra Żywienia Klinicznego, Gdański Uniwersytet Medyczny, Geriatria 2016;10:32-38.
• M. Mziray, R. Żuralska, J. Książek, P. Domagała, Niedożywienie u osób w wieku podeszłym metody jego oceny, profilaktyka i leczenie, Ann. Acad. Med. Gedan. 2016;46:95-105.
• K. Dąbrowska, B. Wanot, K. Pilis, Starzenie się i dieta osób starszych, Katedra Nauk o Zdrowiu i Fizjoterapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, 2020:104-121, DOI: 10.16926/daziw.2020.07.